ŞEKER ÜRETİMİ DÜNYA VE TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ

şeker, şeker pancarı, şeker kamışı, aspartan, sakarin, fruktoz, şekerin tarihi, şeker fabrikaları, türkiyede şeker üretimi, türkiye şeker fabrikaları, sugar, sugar been, sugar cane, şeker ihracatçıları, şeker üreticileri, şeker ilk ne zaman kullanıldı, şekeri kim buldu, Uşak şeker fabrikası, Alpullu şeker fabrikası, türkiyenin şeker rüetimi, şeker istatistikleri, rusya şeker üretimi, ABD şeker üretimi, AB şeker üretimi, Brezilya şeker üretimi, Tayland şeker üretimi, Hindistan şeker üretimi, pancar kotaları, türkiyede şeker kotası, AB şeker kotası, NBŞ, nişasta bazlı şeker, mısır şurubu zararları, fruktoz zararları, Sukraloz, Taumatin, Neohesperiden, E 951, E 954, E 955, E 957, E959, doğal olmayan şeker, en büyük şeker rüetici şirketleri, cargill, Copersucar, Cosan, Mitr Phol, Tereos, Südzucker, Nordzucker

Küresel şeker üretimi yaklaşık 180 milyon ton. Dünya üretiminin yarısı; Brezilya, Hindistan, Avrupa Birliği ve Tayland tarafından karşılanmakta. Şeker kamışı üretimi dünya üretiminin çoğunluğunu oluşturur (yaklaşık% 80) Şeker kamışı tropikal iklimde yetiştiğinden Asya ve Güney / Orta Amerika'da yoğunlaşmıştır. 

Dünya pancar şekeri üretiminde Rusya ve ABD büyük üreticiler olmalarına rağmen 3. Ve 4. Sıralardaki Fransa ve Almanya’nın dahil olduğu AB, bir ekonomik bölge sayıldığından Avrupa Birliği en büyük şeker pancarı üreticisidir. Türkiye 5. Büyük şeker pancarı üreticisidir.

Şekerin kısa tarihi

Şeker kamışından şeker elde etme Takriben MÖ. 8000’li yıllarda tropikal Güney Asya’da ortaya çıktı ve oradan  Güneydoğu Asya'ya yayıldı.Hinddistan ve Çin’de yetiştirilen Şeker kamışının işlenme sürecinde elde edilen şekerin granülleştirilmesi bilgisi, Persler aracılığı ile önce, ön Asya oradan akdeniz havzasına yayıldı.

Yunan ve Roma döneminde, şeker halen ithal edilen bir üründü. Tıbbi tedavide kullanılan, suyla karıştırılıp içilebilen, ağızda tad veren bir gıda ürünü olarak biliniyordu. Haçlı seferleri esnasında 11. Yüzyılda Avrupa şekerle tanışmış oldu. 16. Yüzyılda Orta Amerika ve Güney Amerika plantasyonlarında ticari değeri yüksek bir gıda ürünü olarak yetiştirilen şeker, hala dünya genelinde ticareti yapılan en değerli tarım ürünlerinden biridir.

Şeker, insan hayatının ortak bir parçasıdır. Buluşundan bu yana, rafine şeker, günlük hayatımızın bir parçası olmuştur. Şeker ilk olarak ilk yüzyıldan sonra kuzey Hindistan'daki şeker kamışı bitkilerinden üretildi. “Şeker” kelimesinin türetilmesinin, 1500-1501 yılları arasında Hindistan'dan yazılan Sanskritçe ve Sanskritçe edebiyattan kaynaklandığı düşünülmektedir, şeker kamışı ekiminin ilk belgelemesini ve Bengal bölgesinde şekerin üretilmesini sağlar. Hindistan. Hamur haline getirilmiş bir şeker maddesi için Sanskrit ismi guda idi, yani “top haline getirmek veya toplanmak” anlamına geliyordu. (www.ihracat.co)

Türkiye’de kurulan ilk şeker fabrikaları

19 nisan 1923 te 600.000 TL sermaye ile Uşak’ta Terakki Ziraat T.A.Ş. adı altında temeli atılan Türkiye’nin ilk şeker fabrikası, 17 aralık 1926 da hizmete girerek şeker üretimine başladı.

22 aralık 1925 de temeli atılan bir başka şeker fabrikası Alpullu Şeker Fabrikası adıyla 26 kasım 1926 da hizmete girmiştir.

1930 lu yıllarda bu ilk iki fabrikadan sağlanan kurulum ve işletme deneyimiyle pek çok yeni şeker fabrikası kurulmuştur.

Türkiye şeker fabrikaları ve şeker üretimine dair istatistikler

2016 verilerine göre Türkiye’de yaklaşık 2 milyon ton şeker üretilmekteydi. Bu miktara ulaşabilmek için 10 milyon ton şeker pancarı üretilmektedir.

Türkiye’de 2018 itibarı ile 33 şeker fabrikası bulunmaktadır, bunların 25’i devlete aittir. 8 adet ise özel teşebbüstür.

Türkiye’de üretilen şekerin %55’i devlet fabrikalarından karşılanmaktadır (2018 itibarı ile devlete ait şeker fabrikalarının özelleştirilmesi gündemdedir)

Türkiye’nin 2017 yılında, iç tüketimde kullandığı şeker miktarı 2,7 milyon ton olarak gerçekleşti.

Şeker üretimine ilişkin dünya geneli istatistiki rakamlar

Dünya genelinde şeker üretiminin %77’si şeker kamışı, %23’si ise şeker pancarından yapılmaktadır.

Şeker kamışının üretim ve işleme maliyetleri, şeker pancarından daha düşüktür, dolayısıyla şeker kamışından şeker elde etmek, şeker pancarına göre daha ekonomiktir. Ancak şeker kamışı üretimi tropikal iklim koşullarına sahip ülkeler dışında yapılamamaktadır.

Türkiye dünyanın 5. Büyük şeker pancarı üreticisidir. İlk 4 ülke; Rusya, ABD, Fransa ve Almanya’dır.

Türkiye dünya pancar şekeri üretiminin %7’sini gerçekleştirmekte.

Türkiye 2017 yılı itibarı ile üretim kapasitesi yeterli olduğundan ithalata gerek duymuyor. Şeker ithalatında, ithalatı yapılan ürün bedelinin

Şeker üretimi ve siyasi konjonktür

Şeker üretimi ekonomik değerinin yanı sıra stratejik bir ürün. gıda sanayinde yüzlerce üründe kullanılan şeker, aynı zamanda türüne ve kullanım tipine göre halk sağlığını tehdit edebilecek riskler barındırıyor. Aynı zamanda ithalata bağımlılık, olası ülkeler arası veya global krizlerde  gıda sektörünün büyük bir bölümünü etkileyebilecek sonuçlar doğuruyor.

Şeker pancarından, şeker üreten Dünyanın bu sektördeki en büyük ilk 4 ülkesi; Rusya, ABD, Fransa ve Almanya’nın şeker politikaları incelendiğinde, her ülkenin mevcut ekonomi politikasına paralel olarak şeker fabrikalarını himaye ettiği görülmekte. Türkiye 5. Sıradaki yerini, Şeker fabrikalarını özelleştirerek kaybedecek.(www.ihracat.co)

 2016 yılında Avrupa Birliğinden ithal edilecek şekerden, gümrük vergisi alınmayacağı kararı ve şeker ihracatına sağlanan teşviklerin kaldırılması da bunu destekleyen adımlar. Türkiye tarıma ait bir başka alanda daha ithalatçı konumuna gelecek.

Şeker üretimi maliyet ve satış rakamları bir yana, tarımsal istihdam sağlayan bir alan. Türkiye’de son on yılda şeker pancarı tarımı ve buna bağlı diğer sektörlerde çalışan sayısı %50  azalmış olsa da halen 500.000 e yakın insan, şeker pancarı üretimi, dağıtımı ve satışından geçim sağlıyor.

Türkiye’de Şeker pancarı üretimine uygulanan kota

Türkiye’de şeker pancarı üretimi 2001 yılından beri kota ile yürütülmektedir. Devletin uyguladığı kota 3 başlıkta sınıflandırılmıştır.

A tipi: Yurt içi talep öngörülerek üretilen şeker miktarı

B tipi: öngörülenden yüksek bir yurt içi talep oluşması durumuna istinaden üretilen şeker miktarı

C tipi: İhraç edilmek üzere, ihraç kayıtlı olarak üretilen şeker miktarını ifade eder.

Gıdalarda Kullanılan şeker ve tatlandırıcı çeşitleri

Şeker pancarı ve şeker kamışı: Her iki tarım ürünü de ham şeker yani kristal şeker üretmek için kullanılıyor. En sağlıklı şeker bu şekilde elde ediliyor. Şeker kamışı üretim maliyetleri çok düşük ancak sadece tropikal bölgelerde tarımı yapılabiliyor.

Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ): Mısır, buğday gibi tahıl ürünlerinin, nişastasının ayrıştırılması sonucu elde ediliyor. NBŞ den elde edilen glukoz ve früktoz çoğunlukla gıda sanayinde kullanılıyor. Piyasada fruktoz içeren mısır şurubu olarak adlandırılan bu şeker türü,tüketildiğinde, normal şeker alımında salgılanan insülin salgılanmadığı için, bu tip gıdaları tüketen kişilerde tokluk hissi oluşmuyor, bu durum tam da hazır gıda satıcılarının beklediği durum ancak insanlarda obeziteye neden oluyor. Ayrıca fruktoz sindirilmeden kana karıştığı için karaciğerde yağlanmaya sebep oluyor. 

Aspartam, Sakarin: Laboratuar ortamında kimyasal yoldan üretilen tatlandırıcılardır. Şeker ihtiva etmezler, diyet ürünler başta olmak üzere gıda ürünlerinde kullanılmaktadır.  Kansere sebep olduğu iddialarının yanı sıra, uykusuzluk, yorgunluk hissi, depresyon, obezite, migren, eklem ağrıları gibi pek çok rahatsızlığa sebep olduğu iddia edilmektedir. Gıda etiketlerinde Aspartam (E 951) Sakarin (E 954) Sukraloz (E 955) Taumatin (E 957) Neohesperiden (E 959)  olarak görülen E kodları bu sınıftaki tatlandırılar içerdiğini göstermektedir. (www.ihracat.co) 

Ülkelere Göre Şeker İhracatı

Dünya şeker ihracatı 2012 de 24,6 milyar USD civarındaydı. Sonraki 5 yıllık periyotta her yıl yaklaşık %1,7 lik artış gözlenerek 2017 yılına gelindiğinde, ülkeler arası dünya şeker ticareti 35 milyar USD yi aştı. Buda 5 yılda pazarın %9 büyüdüğünü ifade ediyor. Bir yandan dünya nüfusu artıyor ve diğer yandan şeker içeren gıdaların kullanım oranı da artıyor.

Latin Amerika ülkeleri (günay ve orta Amerika) dünya şeker ihracatının %52’sini gerçekleştiriyor.

Sadece Brezilya, dünya şeker ihracatının %42,4’ünü tek başına sağlıyor. Bu noktada Şeker pancarına göre imalat maliyeti 4/3 daha düşük olan ve aynı şekilde doğal kristal şeker temin edilebilen şeker kamışının sadece tropik iklim şartlarında yetişebiliyor olması bu büyük farkın temel sebebi.

Avrupa %18, Asya %18 ve Afrika %3,4 ile şeker üretiminde sıralanıyor. Hindistan’da son yıllarda şeker kamışı üretimin ciddi oranda arttığı, Tayland ile beraber en çok şeker üreten Asya ülkeleri oldukları görülüyor.

Rusya, ABD, Fransa, Almanya gibi ülkeler, gıda sektörü açısından sağlıklı ve stratejik bir ürün olması sebebiyle, şeker kamışı karşısın da ciddi bir maliyet dezavantajına sahip olmasına rağmen şeker pancarı üretimine devam ediyor.

Dünya şeker ihracatına dair, ülke sıralamaları yapılırken, kullanılan 4 haneli Harmonize Tarife Sistemi kodu, şeker kamışı veya pancar şekeri ve katı halde kimyasal olarak saf sakaroz’u içerecek şekilde “1701”'dir. (www.ihracat.co)

Dünyanın en büyük şeker üreticisi 15 ülke

Listelenen 15 ülke, şeker ihracatının %79,4'ünü karşılamaktadır.

1. Brezilya: 10,4 milyar USD (toplam şeker ihracatının %42,4'ü)
2. Tayland: 2.3 milyar USD (toplam şeker ihracatının %9.3)
3. Hindistan: 1,4 milyar USD (toplam şeker ihracatının %5,9)
4. Fransa: 1,1 milyar USD (toplam şeker ihracatının %4,3)
5. Meksika: 723,9 milyon USD (toplam şeker ihracatının %2,9)
6. Almanya: 607,8 milyon $ (toplam şeker ihracatının %2,5)
7. Guatemala: 597,2 milyon USD (toplam şeker ihracatının %2,4)
8. Küba: 408,8 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1,7)
9. Belçika: 386,1 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1,6)
10. Svaziland: 304,2 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1,2)
11. Hollanda: 278,1 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1,1)
12. Kolombiya: 273,3 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1,1)
13. Polonya: 247,3 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1)
14. Arjantin: 236,2 milyon USD (toplam şeker ihracatının %1)
15. Mauritius: 229,8 milyon USD (toplam şeker ihracatının %0,9)

Dünyanın en büyük şeker ihracatçısı Şirketleri

Türkiye dahil pek çok ülkede, nişasta bazlı şeker üreticisi ve imalatçısı olan ABD menşeli "Cargill" gibi şirketler, pazar olarak gördükleri ülkelerde üretim yaptıkları için şeker ihracatı sıralamalarında gözükmüyor.

Aşağıda dünyanın en büyük şeker ihracatçı şirketleri bulunmaktadır. Parantez içinde, şirketlerin genel merkezlerinin olduğu ülkeler gösterilmektedir.

• Copersucar (Brezilya)
• Cosan (Brezilya)
• Mitr Phol Grubu (Tayland)
• Tayland Roong Ruang Şeker Grubu (Tayland)
• Tereos SA (Fransa)
• EID Parry Limited (Hindistan)
• Südzucker AG (Almanya)
• Nordzucker Grubu (Almanya)
• British Sugar Plc (Birleşik Krallık)
• Louis Dreyfus Grubu (Hollanda)

Küresel ticaret istihbarat firması Zepol'a göre, şu şirketler de şeker endüstrisinde faaliyet gösteriyor:

• Jalles Machad (Brezilya)
• Azucarera Paraguay (Paraguay)
• Liga Agricola Endüstriyel De La (Kosta Rika) (www.ihracat.co)